Odnalezione dziewiętnastowieczne tłumaczenie "North and South"

"Tygodnik Ilustrowany" to warszawskie ilustrowane czasopismo kulturalno-społeczne, założone przez Józefa Ungera, a wydawane w latach 1859–1939, .

Z pismem współpracowało wielu pisarzy, m.in. Wincenty Pol, Henryk Sienkiewicz i Eliza Orzeszkowa. W okresie pozytywizmu był to najpopularniejszy w Polsce tygodnik ilustrowany. Jego podtytuł brzmiał: "pismo obejmujące ważniejsze wypadki społeczne, życiorysy znakomitych ludzi, zabytki i pamiątki krajowe, podróże, powieści i poezye". Czasopismo wydawało także dodatki, w których publikowano powieści polskie i zagraniczne w cotygodniowych odcinkach.

W 1873 roku w dodatkach do numerów 295-309 pojawiła się właśnie w tym tygodniku powieść Elizabeth Gaskell pod tytułem "Północ i Południe: powieść z angielskiego mrs Gaskell".

Przekład jest anonimowy i, co warto podkreślić, jest to z pewnością pierwsze tłumaczenie tej powieści (i jedyne, jak dotąd, jeśli nie liczyć naszego amatorskiego przekładu i kilku fragmentów zamieszczonych w 2009 roku w miesięczniku "Bluszcz").

Jednak nie jest to całość powieści, lecz wersja nieco skrócona. Zachowano liczbę rozdziałów, podstawowy wątek, usunięto jednak niektóre opisy i sceny, inne scalono. Co ciekawe, zmieniono imię głównej bohaterki - Margaret występuje tam pod imieniem Cecylii (zdrobniale jest to Cesia), a także jej brata - Frederick jest nazywany Alfredem. Imiona jak widać spolszczono, ale, co interesujące, pozostawiono oryginalne imię Thorntona - John, i jego siostry - Fanny. Jak widać, nie ma tu konsekwencji. Są zachowane pewne zwroty w języku angielskim, np. mr, mistress. Tytuły rozdziałów uległy pewnej modyfikacji, usunięto wiersze, które stanowiły motta do rozdziałów powieści Gaskell.

Jest także podział na dwa tomy, tak jak w pierwszym oryginalnym książkowym wydaniu "North and South" z 1855, z lekką modyfikacją (rozdział "Trochę owoców" kończy tu tom 2). Co ciekawe, nie pojawia się słowo strajk, zastąpiono je słowem: bezrobocie. Czy wynikało to z niewiedzy tłumacza?

Lektura przekładu jest ciekawa, oczywiście jest to język XIX-wieczny, więc nie brakuje wyrażeń specyficznych dla tego czasu, przykładem jest słowo: wety (to dawne określenie słodkiego deseru), ortografia jest również inna niż obecnie.

Warto podkreślić, że wspomniane tłumaczenie ukazało się w Polsce osiem lat po śmierci Elizabeth Gaskell, a zarazem osiemnaście lat po opublikowaniu powieści "North and South", która podobnie jak polskie tłumaczenie była wydawana w literackim czasopiśmie, w cotygodniowych odcinkach. Można to uznać za sukces, zważywszy na to, że inną powieść "Mary Barton" wydano w Polsce dopiero w 1956, a innych nie tłumaczono w ogóle.


P.S. Bardzo dziękuję Olimpii - czytelniczce mojego bloga, która znalazła informację o tym nieznanym mi dotąd polskim przekładzie w komputerowym katalogu książek Książnicy Cieszyńskiej.

CZ IV 00003/1873
Gaskell Elizabeth
Północ i południe : powieść z angielskiego / mrs Gaskell
Warszawa : nakł. i drukiem J. Ungra, [1873].- S.[33]-[86]; 39 cm
Tyt. nagł. - Dodatek do: Tygodnik Illustrowany. R. 15 (1873), nry 295-309
Ostatni arkusz współwyd. z: Mylne drogi : nowella / Fryderyka Gerstäckera ; przeł. z niem. M. K.
- Powieść angielska - 19 w.

Kiedy otrzymałam informację, że powieść Gaskell opublikowano w "Tygodniku Ilustrowanym", kwestią czasu było odnalezienie samego tekstu. Wdzięcznym za to można być też bibliotekom, które zamieszczają w internecie swoje komputerowe katalogi, a także powstającym coraz częściej bibliotekom cyfrowym.

Link do tego wydania:
http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/docmetadata?id=1219&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI=
Tłumaczenie "N&S" znajduje się w dodatkach do numerów: 295-309.