Gaskell, trochę niechętnie, zgodziła się na prośbę Dickensa posyłać swoją dłuższą powieść do jego „Household Words” [czasopisma wydawanego przez Dickensa w latach 1849-1859]. To będzie jej ostatnia „powieść problemowa” - „North & South”. [...]
Na początku 1854 r. Gaskell zaczęła pracę nad jeszcze nie zatytułowaną powieścią i wkrótce z obawą pytała Dickensa, który publikował „Ciężkie czasy”, czy zamierza on użyć motywu „strajku” (w odniesieniu do centralnego epizodu w jej własnej książce). Jest scena z "N&S", w której tłum rozwścieczonych strajkujących robotników zaczyna szturmować przędzalnię bawełny, należącą do Johna Thorntona, który wynajął irlandzkich imigrantów jako łamistrajków („knobstick”). Dickens zapewnił Gaskell, która obawiała się oczywistego plagiatu, że tak szczegółowa scena strajku nie pojawia się w „Ciężkich czasach”.
Fabuła powieści "North and South" jest prosta. Tłem jest znów Manchester (tu, w powieści, jako Milton). Margaret jest wyedukowaną dziewczyną z Helstone z rolniczego południa Anglii, która jest raptownie przeniesiona (i niejako zdegradowana nieco społecznie w wyniku decyzji ojca o przeprowadzce i rezygnacji z prebendy) do surowego świata uprzemysłowionej Północy. Jeden ze znajczeniejszych przedsiębiorców w Milton - John Thornton zakochuje się w niej. Oboje uczą się doceniać swoją wartość i przy okazji uświadamiają sobie znaczenie swoich społecznych doświadczeń, które każdy z nich na początku w drugim lekceważy.
Powieść jest daleka od naiwności, zarówno w złożonej strukturze fabularnej, jak i w wątkach drugoplanowych, które wykorzystano, aby poruszyć różne kwestie, związane z układem społecznym i relacjami międzyludzkimi. „North & South” rozwija się stopniowo. Akcja rozpoczyna się na Południu, gdzie ojciec Margaret jest wiejskim duszpasterzem, który rezygnuje ze swego życia i przenosi się na Północ, po odrzuceniu zgodnie z własnym sumieniem tradycyjnych artykułów wiary. To zwodniczy początek, ponieważ sugeruje, że to będzie powieść, zgodnie z ówczesną modną, poświęcona religijnym wątpliwościom. Z chwilą, gdy bohaterowie przenoszą się na Północ, za radą bogatego przyjaciela związanego z Milton, fabuła rusza z impetem. Ujawniają się różne warstwy społecznych napięć; robotnicy przeciwstawieni są panom, związkowcy – nie zrzeszonym, dobrobyt – ubóstwu, jedne uprzedzenia – innym uprzedzeniom. Pan Hale staje się prywatnym nauczycielem, wykładającym przedmioty klasyczne. Pani Hale, trwająca desperacko przy dobrych manierach, powoli gaśnie. Nicolas Higgins, przywódca robotników jest prowadzony od ateizmu do, co najmniej, szacunku dla wiary, dzięki przyjaźni Margaret z jego córką Bessy, która umiera z powodu suchot, spowodowanych warunkami pracy w fabryce.
Pani Gaskell w wątku drugoplanowym przywołała pamięć o własnym bracie, który zaginął. Brat Margaret jest oficerem marynarki zmuszonym żyć za granicą, po tym jak przeciwstawił się sadystycznemu kapitanowi statku i został oskarżony o bunt. Fryderyk incognito wraca, aby zobaczyć umierającą matkę i jest widziany przez Thorntona i wzięty za tajemniczego kochanka Margaret.
Różne poziomy tej skomplikowanej fabuły prowadzą do rozwiązania akcji poprzez pojednanie i zrozumienie, które jest stałą metodą rozwiązywania problemów w powieściach Gaskell i charakteryzuje jej punkt widzenia. Thornton daje pracę bezrobotnemu Higginsowi (który jako uczestnik strajku stracił pracę). Margaret dziedziczy fortunę i ratuje Thorntona od ruiny finansowej, która nie tylko dotyka jego fabrykę, ale także jego społeczny eksperyment z Higginsem w polepszaniu warunków pracy robotników w przędzalni. Ostatecznie Margaret i Thornton pobierają się.
Przeciwieństwa i tematy są ukazane z daleko większą siłą i subtelnością niż sugerowałoby to streszczenie fabuły. Na przykład, piękno Helstone kontrastuje z brzydotą Milton, ale piękno jest tylko przykrywką dla ignorancji i okrucieństwa, podczas gdy brzydota ukrywa inteligencję i siłę. Ponadto, wartości obu światów: Helstone i Milton są ukazane równolegle obok zbytku i luksusu modnego Londynu.
„North & South” wywraca wyrobione sądy i wyraża zrozumienie dla nowej przemysłowej siły, która właśnie powstaje i która naprawdę była wówczas mało znana i niedoceniana. Jednocześnie z pewną rozwagą Gaskell równoważy dość jednostronną wizję życia robotnika fabrycznego, za którą była krytykowana po „Mary Barton”.
„North & South” (za którą to powieść pisarka otrzymała 600 funtów), określa wyższą fazę rozwoju pisarstwa Gaskell w wielu kwestiach. Pisarka świadomie wprowadziła porównanie między społecznościami: starym, wiejskim i nowym, przemysłowym. Kiedy problemy wiejskiego pracownika i problemy fabrycznego robotnika są porównywane, widać przewagę tej drugiej społeczności. Jak zauważa Margaret: „Jeśli świat wciąż stoi, to się cofa się. Nie muszę myśleć tak wiele o tym, jak okoliczności wpływają na mnie, ale o tym, jak wpływają na innych, jeśli chcę wyrobić sobie właściwe zdanie”.
Nawet ważniejsze jest to, w jakim stopniu dobrze umotywowana fabuła jest oparta na szczegółowych i wrażliwych studiach nad emocjonalnym i intelektualnym rozwojem bohaterki. W „North & South” Pani Gaskell osiąga dojrzałość jako powieściopisarka. Miarą jej wiary w siebie była cicha odmowa zmodyfikowania własnego sposobu pisania, tak aby zadowolić Dickensa. W rzeczywistości powieść „North & South” nie jest dobrze przystosowana do wydawania jej w postaci tygodniowych odcinków, można więc zrozumieć wzrastającą frustrację Dickensa – chociaż pisarka skróciła zakończenie, które zostało ponownie napisane dla publikacji książkowej. Powieść „North & South” została ukończona w styczniu 1855 r.
Tłumaczenie: Gosia
Dictionary of Literary Biography 21, Elizabeth Cleghorn Gaskell by Edgar Wright
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz